WHEN OBJECTS TALK
In mijn onderzoek werk ik rond de betekenis of status die objecten in een bepaalde context krijgen. Zo zal een object dat op een sokkel geplaats wordt, bekeken worden als een kunstobject of zullen 2 identieke jassen toch een ander verhaal met zich meedragen doordat ze van een verschillende eigenaar zijn.
Tijdens de pandemie voegde ik een extra laag aan mijn onderzoek. De factor sterven en omgaan met verlies werd een nieuwe focus binnen het bestaande onderzoek. Vragen als: ‘Op welke manier vormen voorwerpen die overblijven na een overlijden de personificatie van de eigenaar ervan? Hoe worden deze voorwerpen dragers van herinneringen en welke betekenis krijgen deze voorwerpen vanuit deze specifieke emotionele context?’ staan hierin centraal.
Hieronder wat output van dit onderzoek, die ik graag met je deel.
Tijdens de pandemie voegde ik een extra laag aan mijn onderzoek. De factor sterven en omgaan met verlies werd een nieuwe focus binnen het bestaande onderzoek. Vragen als: ‘Op welke manier vormen voorwerpen die overblijven na een overlijden de personificatie van de eigenaar ervan? Hoe worden deze voorwerpen dragers van herinneringen en welke betekenis krijgen deze voorwerpen vanuit deze specifieke emotionele context?’ staan hierin centraal.
Hieronder wat output van dit onderzoek, die ik graag met je deel.
Conversation Cup
|
Samen koffie drinken.
Ik neem tijd voor je verhaal en je verdriet. Want rouwen moet je zelf, maar niet alleen doen. Deze koffiekopjes zijn een hartverwarmend geschenk voor personen die een dierbare verloren. De fragiele blauwe lijn staat symbool voor een persoonlijke levenslijn, een leven dat onderbroken werd en vaak onaf aanvoelt. Deze kopjes starten vanuit het traditionele afscheidsgebruik van de koffietafel. De hedendaagse interpretatie en relevante variant is een uitnodiging om in gesprek te gaan over een onderwerp dat taboe geworden is. Met deze kopjes wonnen we de BKRK-award/Smaak. |
Verhaal en idee: Karen Wuytens - Ontwerprealisatie: Studio Pieter Stockmans
In Absence: een expo over rouw, (kunst)objecten en beeldende kunst
PXL-MAD School of Arts i.s.m. Sereni, uitvaartbegeleiders
Curatoren Nadia Sels en Karen Wuytens 20 april tot 11 mei 2023 |
Het vertrekpunt van de expo is de bijzondere relatie die er bestaat tussen rouw en objecten. Wanneer iemand sterft, krijgt het rouwproces voor de nabestaanden vaak concrete vorm in de omgang met voorwerpen die ooit van de overleden persoon waren. Nabestaanden zullen moeten beslissen welke van de gemiddeld 10 000 voorwerpen die we bezitten, betekenisvol zijn en gekoesterd worden als een tastbaar iets dat de geliefde nog in zekere zin aanwezig stelt. Dit werd heel concreet voor mezelf toen ik in 2015 mijn man verloor aan bijnierschorskanker. Het heroriënteerde mijn praktijk als ontwerper en artistiek onderzoeker en was de aanleiding om vanuit de onderzoeksgroep MANUFrACTURE, samen met Nadia Sels, een tentoonstelling rond rouw, objecten en kunst te organiseren. De titel ‘In Absence’ verwijst naar de paradoxale rol die objecten kunnen spelen in een rouwproces: objecten kunnen de afwezigheid van een gestorven geliefde pijnlijk voelbaar maken, maar als een metonymie tegelijk die persoon terug oproepen. Voorwerpen die tot dan toe nagenoeg onzichtbaar waren in hun vanzelfsprekendheid, bekijken we plots met nieuwe ogen. Daarnaast zijn er de specifieke voorwerpen die, vaak gelinkt aan tradities en rituelen, in onze cultuur die het rouwproces begeleiden. Denk aan bidprentjes, het dragen van rouwkleding en rouwjuwelen, het gebruik van een rouwservies in huishoudens die een gezinslid verloren,…
|
Wat dergelijke historische objecten en de bijhorende rituelen zeer concreet voelbaar maken, is hoeveel rouwen te maken heeft met vormgeving; de rode draad van de expo. Een sterfgeval of een andere intense vorm van verlies kan de structuur van een leven aan diggelen slaan. Daarna begint er een ontwerpproces op existentieel niveau: er moet een ritme hervonden, een woonruimte herschikt, een identiteit hertekend worden. In objecten en kunst die rond rouw en verlies gecreëerd worden, zie je aspecten van die processen weerspiegeld. Wat zeggen de formele plooien van een rouwmantel over het zoeken naar houvast, wat zegt de delicate transparantie van een rouwsluier over mentaal isolement? Hoe brengt de geur van koffie ons terug bij de wereld, hoe roept de geur van wierook een andere werkelijkheid op? Hoe brengt een dodenportret de herinnering van een geliefde tot leven en tot rust? Wat zegt de glans van een gitten ketting of de esthetisering van een dansend skelet over de mogelijkheid waarheid met troost te verzoenen, om de dood in een beeld te vatten dat – met de woorden van Philip Larkin – tegelijk not untrue and not unkind is? En hoe kan beeldende kunst vandaag de rijke historische beeldtaal rond dood en verlies – van bloemen en kaarsen tot de dodendans of de pietà – benutten en transformeren tot iets dat nog steeds recht kan doen aan de vele aspecten van individuele of collectieve rouw?
Voor altijd
Auteur en concept: Karen Wuytens
Beeldmateriaal: Manu Bloemen Grafische realisatie: Catherine Verboven |
Vijf moeders zonder man.
Vijf moeders met kinderen. Vijf moeders onverwacht alleen. Vijf moeders ongewenst alleen. Vijf moeders met elk een eigen rouwproces. Zoveel gemeenschappelijk.Een leven met en een leven zonder. Ik ging in gesprek met vijf alleenstaande moeders die, net als ikzelf, hun man verloren. Ik sprak met hen over hun leven voor en na het overlijden en vervlocht deze gesprekken integer tot één verhaal, waarin alle facetten van rouw een plaats krijgen. Als een vervolg op het boek ‘Voor altijd’ maakte ik voor elk van de 5 vrouwen waarmee ik sprak een object vertrekkende vanuit hun verhaal. Enkele van de objecten zijn universeel aanpasbaar voor een groter publiek. |